ایلین گری، معمار و دیزاینر مبلمان ایرلندی‌الاصل مقیم فرانسه، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های جنبش دیزاین مدرن در قرن بیستم بود که تا مدت‌ها ناشناخته‌ باقی‌ماند. او در سال ۱۸۷۸، در نزدیکی روستای کوچک انیسکورثی در ایرلند، در خانواده‌ای اشرافی به دنیا آمد. نام اصلی‌اش کاتلین ایلین مورِی بود، اما پس از آنکه مادرش لقب «بارونس گری» را از یکی از اقوام اسکاتلندی به ارث برد، ایلین و خواهر و برادرانش نیز نام خانوادگی «گری» را پذیرفتند.
در سال ۱۸۹۸، گری در مدرسه‌ی هنرهای زیبای اسلِید (Slade School of Fine Art) در لندن، به تحصیل دیزاین و نقاشی پرداخت. پدرش، جیمز مک‌لارن اسمیت، نقاش مناظر اسکاتلندی بود و بی‌تردید در شکل‌گیری ذائقه‌ی هنری او نقش مهمی داشت. دوران تحصیل در اسلید چندان برایش جذاب نبود اما در بازدیدهای مکرر از موزه‌ی ویکتوریا و آلبرت، او با لاک‌کاری شرق آسیا و ژاپن آشنا شد - کشفی که مسیر هنری‌اش را دگرگون کرد.
در سال ۱۹۰۲، گری به پاریس رفت و نزد استاد ژاپنی، سیزو سوگاوارا، به فراگیری فنون لاک‌کاری پرداخت؛ هنری دشوار که نیازمند دقتی بالا، محیطی مرطوب و صبر بسیار بود. گری بلافاصله به این هنر متعهد شد و به‌ویژه به نگورو (سبکی از لاک‌کاری سنتی ژاپنی که از دو لایه رنگ قرمز و مشکی تشکیل شده‌است؛ در اثاثه‌ای که با این لاک تزئین می‌شوند، پس از ساییده شدن رنگ قرمز در مرور زمان، مشکی زیرین کم‌کم پدیدار می‌شود) علاقه‌مند شد - سبکی ظریف و مینیمالیستی که قدمت آن به قرن دوازدهم میلادی بازمی‌گشت. او این سبک را با تکنیک ماکی‌اِ (maki-e) ترکیب می‌کرد؛ روشی که در آن لاک روی سطح پاشیده و با پودر تزئینی پوشانده می‌شود تا طرح نهایی شکل بگیرد.
آثار اولیه‌ی گری در این دوره اغلب شامل جزئیات تصویری مانند انسان‌ها و حیوانات بود که از جنبش سمبولیسم تأثیر می‌گرفت، اما بعدها او پارتیشن‌ها و صفحات صیقلی‌ای خلق کرد که مهارت‌های سنتی ژاپنی را با اصول هندسی انتزاعی جنبش دِ استایل (De Stijl) - جنبشی هلندی که پس از جنگ جهانی اول شکل گرفت - تلفیق می‌کرد. او به دیزاینِ پارتیشن‌ها، صفحات دکوری، فرش و مبلمان پرداخت که به‌سرعت توجه آوانگاردهای پاریس را به خود جلب کردند.
لاک‌کاری هنری بسیار دشوار است که به محیطی مرطوب و بدون گردوغبار نیاز دارد و شامل اجرای حدود ۲۰ لایه رزین با ترکیب دقیق است - لایه‌هایی که هرکدام ممکن است برای خشک‌شدن، به دو تا چهار روز زمان نیاز داشته‌باشند. در سنت ژاپنی، هنرمندان لاک‌کار برای تأمین رطوبت لازم، اغلب در دریا یا نزدیکی آن کار می‌کردند. اما گری که چنین امکانی نداشت، بهترین گزینه‌ی در دسترس را انتخاب کرد: حمام شخصی‌اش.
در همین دوران، در کنار ساخت صفحات لاک‌کاری شده و کابینت‌ها، گری به دیزاینِ پارچه و فرش نیز علاقه‌مند شد. او در سال ۱۹۱۰، کارگاه بافندگی خود را راه‌اندازی کرد و به‌طور جدی به آزمایش با مواد اولیه‌ی متنوع و بافت‌های نو پرداخت.
 

در سال ۱۹۱۷، گری دیزاینِ داخلی آپارتمان مادام متیو لِوی در خیابان لوتا را برعهده‌گرفت؛ پروژه‌ای که از آن به‌عنوان اوج سبک آرت دکو یاد می‌شود. 

آپارتمان مادام متیو لِوی در خیابان لوتا

در آغاز، معماری برای ایلین گری نوعی پناهگاه بود؛ راهی برای رهایی ذهن از خستگی‌ها و فشارهای ناشی از اداره‌ی فروشگاه. فروشگاه برایش طاقت‌فرسا شده‌بود و او صرفاً برای سرگرمی و آرامش خودش، نقشه‌های معماری را دیزاین می‌کرد.
در این پروژه، گری از ایده‌های "Deutsch Werkstätten" الهام گرفت؛ گروهی که به‌جای تمرکز صرف بر مبلمان منفرد، بر دیزاین یکپارچه‌ی فضا تأکید داشتند. او نگاهش را از تک‌قطعه‌های دکوراتیو فراتر برد و به‌سوی دیزاین جامع، هماهنگ و یکپارچه‌ی فضا حرکت کرد. در همین دوران بود که ژان بادوویچی گری را تشویق کرد تا به‌شکل جدی، وارد دنیای معماری شود. تغییری که به خلق یکی از ماندگارترین آثار او انجامید.

در سال ۱۹۲۰، ایلین گری در پاریس، به‌سرعت به یکی از دیزاینرهای برجسته‌ی مبلمان در زمینه‌ی لاک‌کاری تبدیل شده‌بود و سابقه‌ی دیزاین آپارتمان مادام متیو لوی هم بر شهرتش افزوده‌بود، هم برایش موفقیت مالی بزرگی تلقی می‌شد. گام بعدی او در این مسیر، باز کردن فروشگاه شخصی‌اش با نام «گالری ژان دزر» بود. افتتاح فروشگاه در پاریسِ پس از جنگ جهانی اول، خودش کار غیرمعمولی نبود؛ اما آنچه استثنایی بود، مدیریت یک زن بر چنین فضایی بود. شاید به همین دلیل بود که گری برای فروشگاه خود یک نام مردانه (ژان) انتخاب کرد و کارت ویزیت فروشگاه نیز چنین نوشته شده بود: «ژان دزر و ای. گری». کاری که هم جنسیت او را پنهان می‌کرد، هم نوعی ابهام در مدیریت فروشگاه ایجاد می‌نمود و هم علاقه‌اش به بیابان‌های شمال آفریقا را نشان می‌داد. (کلمه‌ی desert به‌معنای صحراست.)
گری دیزاین فروشگاه را با همکاری ژان بادوویچی، منتقد معماری و سردبیر مجلات معماری، انجام داد. او که بین سال‌های ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۱ رابطه‌ای عاطفی و حرفه‌ای با گری داشت، نقش مهمی در ورود گری به دنیای معماری ایفا کرد. تنها چند سال پس از افتتاح گالری ژان دزر، گری فروشگاه را رها کرد تا به شکل جدی‌تری به معماری بپردازد. در اواخر دهه‌ی چهل زندگی‌اش، گری بدون داشتن آموزش رسمی وارد دنیای معماری شد.
او دیزاین خانه‌ی معروف E-1027 را با تشویق بادوویچی در سواحل جنوبی فرانسه پیش برد. نام رمزآلود این خانه ترکیبی بود از حرف E برای ایلین و اعداد ۱۰، ۲ و ۷ که به ترتیب نماد حروف J (ژان)، B  (بادوویچی) و G (گری) در الفبا بودند. E-1027 اثری کاملاً نوآورانه بود: با مبلمان قابل تغییر، دیوارهای متحرک، میزهای قابل‌تنظیم که خلاف رویکرد سرد و ماشینی مدرنیست‌های آن زمان، بیش از هر چیز، راحتی و قابلیت زندگی را در دل معماری مدرن جای داده‌بود؛ او «اصول پنج‌گانه‌ی معماری» لوکوربوزیه را با گرما، توجه به انسان و انعطاف کاربردی ترکیب کرده‌بود.
 

برخلاف بسیاری از خانه‌های مدرنیستی آن زمان،E-1027  تلفیقی هوشمندانه از دیوارهای ثابت و صفحات متحرک (اسکرین‌ها) بود و مبلمانی با قابلیت تنظیم و چرخش را در خود جای‌می‌داد. یکی از معروف‌ترین این محصولات، میز کنار تختی است که امروزه بارها بازطراحی شده‌است. دلیل دیزاین چنین میزی به گفته‌ی گری این بود که می‌خواست مهمانان بتوانند در تخت، نان تست بخورند، بدون اینکه نگران ریختن خرده‌نان روی ملحفه‌ها باشند. این رویکرد خلاصه‌ی فلسفه دیزاین گری بود: زیبایی، کارایی و راحتی انسانی در دل معماری مدرن.

سال‌ها، گری به دلیل خجالتی بودن، نداشتن مهارت در خودنمایی و مردانه بودن فضای هنر مدرن، از دید منتقدان پنهان ماند. خودش گفته‌بود: «من اهل پیش انداختن خودم نبودم و شاید به همین دلیل، جایگاهی را که شایسته‌اش بودم، به دست نیاوردم.»
اما در سال ۱۹۷۲، در ۹۴ سالگی، توسط مورخ هنر جوزف ریک‌ورت به جامعه‌ی هنری بریتانیا معرفی شد. یک سال بعد، دیزاینر مبلمان، زیو آرام، از او خواست تا آثارش را بازطراحی کند. گری با صدایی آرام پرسید: «فکر می‌کنید ارزشش را دارد؟» پاسخ قطعاً بله بود. امروز، فروشگاه آرام همچنان آثار او را تولید می‌کند.
گری پس ازE-1027، خانه‌ی تمپه آ پایا را در شهر مجاور، مانتون، دیزاین کرد و سپس در سن‌تروپه، خانه‌ای برای خودش ساخت. با اینکه در بایگانی او طرح‌هایی برای ۴۵ پروژه‌ی معماری دیده می‌شود، اما هیچ‌کدام از آن‌ها به مرحله‌ی ساخت نرسیدند. از آن پس، گری دیگر هیچ بنای جدیدی دیزاین نکرد و حتی تولید مبلمان او نیز به‌شدت کاهش یافت. گری در سال ۱۹۷۶ در سن ۹۸ سالگی، در پاریس درگذشت.
 

تخت روز 

مبل مونت‌کارلو

چراغ رومیزی Jumo N 71

امروزه، آثار او در موزه‌هایی چون مرکز پومپیدو، موزه‌ی متروپولیتن نیویورک و موزه‌ی ملی ایرلند نگهداری می‌شوند. صندلی مشهور او، بازوی اژدها (Dragon’s Armchair)، در سال ۲۰۰۹، با قیمت ۲۱.۹ میلیون یورو فروخته‌شد که رکوردی برای مبلمان قرن بیستم به حساب می‌آید.

صندلی بازوی اژدها

ویلا E-1027 که دهه‌ها متروکه مانده‌بود، در سال ۲۰۱۵ پس از بازسازی، به‌عنوان موزه‌ای عمومی افتتاح شد. آثار و جهان‌بینی گری، امروزه الهام‌بخش معماران، دیزاینرها و هنرمندان سراسر جهان است. او زنی بود که زمانی در سایه ماند، اما اکنون بر بام تاریخ دیزاین مدرن ایستاده‌است. دیزاینری که در سکوت خلق کرد، اما صدایش در تاریخ دیزاین ماندگار شد.

منابع
https://www.royalacademy.org.uk/article/eileen-gray-architect-designer
https://www.aram.co.uk/designers/eileen-gray
https://www.royalacademy.org.uk/article/eileen-gray-architect-designer