

هر زمان که حرفی از دیزاین برای کودکان یا دیزاین محصولات و خدمات مربوط به آنها به میان میآید، تصویری عموماً مشابه در ذهن همگان نقش میبندد. تصویری که بیش از هرچیز، با هدف سرگرم کردن و مشغول ساختن کودک پیوند دارد. سرگرمی تنها یکی از اهدافی است که در دیزاین برای کودکان مدنظر قرار میگیرد. عوامل بسیار مهم دیگری نیز دخیل هستند که در این یادداشت سعی کردیم به صورت مختصر به آنها بپردازیم.
اولین قدم برای آغاز فرایند دیزاین برای کودکان، کشف نقطهنظر آنها، تجاربشان، نحوهی درک و دریافتشان و فهم نیازهایشان است. دیزاینر باید بتواند به جای آنها فکر کند. در دیزاین یک محصول، ایجاد پیوند عاطفی میان مصرفکننده و محصول از اولویتهای مهم به شمار میرود. بنابراین درک گسترده از مخاطب نهایی محصول، یعنی کودکان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همچنین باید به سن، مراحل رشد، تواناییها، فرهنگ و زبان توجه زیادی داشت زیرا که چنین فاکتورهایی بر درک و تجربهی کودکان بسیار تاثیر میگذارد. در هر مرحله از فرآیند دیزاین، باید به این اندیشید که آیا همه چیز برای کودک قابل فهم خواهد بود؟ نحوهی استفاده کردن از محصول را متوجه میشود؟ آیا چیزی جدید به کودک اضافه میکند؟ آیا احساس ارزشمند بودن و حضور فعالانه به او میدهد؟ آیا به کودک برای تجربهی استقلال کمک میکند؟ طرح سوالاتی از این قبیل و یافتن بهترین پاسخها دیزاینر را به کودک نزدیک و نزدیکتر میکند. بزرگسالان اغلب نیازهای مشابه و تثبیتشدهای دارند اما کودکان در هر مرحله از سنین رشد تغییرات سریعی دارند و به همان نسبت هم نیازها، انتظارات و فهمشان در حال دگرگونی و شکلگیری است بنابراین آگاهی از این روند ضروری است. در کنار توجه به تمام نیازهای کودک، باید بزرگسالان را هم در نظر داشت. با اینکه در نهایت یک محصول برای کودک دیزاین میشود در نگاه اول باید بتواند بزرگسالان را به خودش جذب کند و برای آنها جالب به نظر بیاید. ما ابتدا باید والدین را برای تهیهی یک شی برای فرزندانشان متقاعد کنیم و در مرحلهی بعد به نیازهای کودکشان پاسخ دهیم چرا که اشیا مورد نیاز بچهها توسط والدین و بزرگسالان تهیه میشوند. این نگاه دوجانبه، دیزاین برای کودکان را چالش برانگیز میکند.
محصولات و خدماتی که برای کودکان دیزاین میشوند باید برای کودک از هر حیث ایمن باشند. دیزاینر باید همهی عوامل را بهدقت و درستی در نظر بگیرد، به گونهای که امنیت و سلامت کودک در محیط پیرامونش، حتی بدون حضور یک بزرگسال هم تضمین شود. در ادامه باید به راهکارهایی اندیشید که بتواند به کودک شیوهی مراقبت از خودش را نیز آموزش دهد.
دیزاین خوب باید امکانی را برای کودک فراهم کند تا بتواند با دیگران ارتباط موثر برقرار کند و افکار و احساساتش را به اشتراک بگذارد. دیزاین خوب باید کودک را به بازی گروهی تشویق کند، توامان که استقلال و فردیت او را به رسمیت میشناسد. همه چیز نباید برای کودک، حاضر و آماده باشد بلکه باید جایی برای بروز خلاقیت و به چالش کشیدن تواناییهایش باقی بماند. کشف امکاناتی که تنها و تنها نتیجهی خلاقیت خودش بوده، در افزایش اعتماد به نفس او نقش مهمی دارد. دیزاین باید به رشد تفکر خلاق، تفکر انتقادی و تفکر دیزاین در کودک کمک کند. دیزاین باید بهگونهای باشد که به کودک توانایی مشارکت و خلق بدهد. کودکان بسیار بیشتر از یک مصرفکنندهی صرف هستند. محصولاتی که پیرامون کودکان هستند باید مسیر تجربهورزی را برایشان هموار کنند تا با آزمون و خطا و پذیرش خطاهایشان به آرامی مراحل رشد را پشت سر بگذارند.
محصول یا خدماتی که برای کودکان دیزاین و تولید میشوند، نباید بازتولیدکنندهی تبعیض باشند؛ از تبعیضهای ملیتی، قومی، نژادی،زبانی گرفته تا جنسیتی، طبقهای و هرآنچه که فکرش را میکنیم. در عوض باید بتواند ایدههای برابری و صلح را برای کودک درونی کند.
در هر مرحله از تصمیماتی که برای دیزاین یک محصول میگیریم ضروری است که به آیندهی کودکان فکر کنیم. کودکان حق زندگی در سرزمینی پربار را دارند. بحران های زیستمحیطی و اقلیمی، انواع آلودگیها و استثمار منابع طبیعی همگی بر علیه حقوق کودکان است. با انتخابهای آگاهانه و پایدار به اثرات بلندمدت دیزاین فکر کنیم. هدف از دیزاین برای کودکان، سرگرم گردن آنها به هر قیمتی نیست. کودکان باید از علل ریشهای این بحرانها و تاثیراتشان آگاه باشند. دیزاینر میتواند با استفادهی هوشمندانه از امکانات دیزاین، کودک را به گرفتن تصمیمات مسئولانه تشویق کند تا رفتهرفته به نقش مهمش آگاه شود و برای مراقبت از زمین قدم بردارد.
ما در زمانهای زیست میکنیم که با جریان سیلآسایی از تغییرات سریع روبهرو هستیم، بنابراین تمام اصول مرتبط با دیزاین نیز باید منعطف باشند و بر اساس شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و طبیعی به صورت مداوم مورد بازنگری قرار بگیرند. نیازها و شرایط زیست هر نسل با نسل دیگر بسیار متفاوت است و آگاهی از همین تفاوتهاست که راهنمای ما در فرآیند دیزاین خواهد بود. همانطور که مرور کردیم دیزاین برای کودکان از پیچیدگیها و دشواریهای فراوانی برخوردار است.دیزاینر باید هرآنچه را که در آستین دارد به کار بندد تا میان همهی دغدغههای مطرح شده یک هماهنگی ایجاد کند و ترکیبی کارآمد،زیبا و باارزش بیافریند. اما نباید فراموش کنیم که همهی این نکات در نهایت به دنبال ایجاد یک تجربهی لذتبخش برای کودک هستند، به دنبال اینکه دنیا را جای بهتری برای زندگی کنند. یک دیزاین خوب آماده است تا سفری را تدارک ببیند که در آن کودک به آرامی مراحل رشد و نمو را طی میکند، چالشها را پشت سر میگذارد، کسب مهارت میکند و در نهایت آمادهی ورود به مرحلهی جدیدی از زندگیاش میشود.