این متن ترجمهای است از مقاله «تئوریپردازی صندلی: تاریخ، فرهنگ و دیزاین» که در سال ۲۰۲۴ توسط Inas Alkholy نوشته و در EVOLUTIONARY STUDIES IN IMAGINATIVE CULTURE منتشر شدهاست.
این ترجمه در سه بخش و در قالب پرونده «صندلی بهعنوان بیانیه» ارائه خواهدشد.
بهطور کلی، صندلیها با ساختمانها رقابت نمیکنند. اما برای معماران، صندلی نمایانگر آزمون و تأیید نظریهها و ایدههای آنها با استفاده از اشیای روزمره است. در فرآیند دیزاین صندلی، معماران از نقش مهندس به هنرمند و دیزاینر محصول تغییر میکنند. از اوایل قرن نوزدهم، معماران صندلیها و قطعات مبلمان را به فهرست دیزاینهای خود اضافه کردند (تورومانوف، ۲۰۱۶، ص ۹). آنها مشتاق بودند تا سبک و امضای خود را در دنیای صندلیها ایجاد کنند. دورمر (۱۹۹۳، ص ۱۳۶) از معماری روایی امروز نقل میکند که دیزاین، شامل سبکی از تفکر است که افراد میتوانند بر اساس دانش هنری خود آن را درک کنند و ممکن است بهصورت نمادین داستانهایی را روایت کرده و تجربیات خوشایندی در فضای داخلی، معماری، برنامهریزی شهری، و مبلمان فراهم کند.
تورومانوف تلاش کرده است تا دلیل دیزاین صندلی توسط مهندسان را درک کند. آیا لازم است ایدههای خلاقانه ابتدا در مقیاسی کوچک آزمایش شوند و سپس در مقیاسی بزرگ پیادهسازی شوند؟ آیا معماران از همان راهحلهای خلاقانه در مقیاسهای کوچک و بزرگ استفاده میکنند؟ به گفته او، اکثر صندلیهای دیزاینشده توسط معماران دارای مفاهیم و ساختارهایی مشابه دیزاینهای معماری آنها هستند (تورومانوف، ۲۰۱۶، ص ۷). هر ساختمانی که برای مکانی خاص در شهری دیزاین شده باشد، باید در همان محل باقی بماند تا زمانی که تخریب شود. افراد میتوانند برای لذت بردن به آن مکان بروند؛ نهایت کاری که میتوان انجام داد، گرفتن عکس قبل از ترک محل است. در عین حال، صندلی به دلیل قابل دسترس بودن گسترده، سبک بودن و قابلیت حمل، منحصربهفرد است؛ افراد میتوانند آن را خریداری کنند.
دیزاینر باید حداقل یک صندلی محبوب دیزاین کند تا خود را بهعنوان یک دیزاینر برجسته معرفی کند (سودجیک، ۲۰۰۹، ص ۱۲). نمونههایی از معمارانی که صندلی دیزاین کرده و بیانیههای منحصربهفردی برای نشان دادن خلاقیت خود ارائه دادهاند، شامل آنتونی گائودی، میس ون در روهه، چارلز و ری ایمز، و فرانک گری است که از مواد، فرآیندها و سبکهای مختلف بهره بردهاند. دیزاینرهای خلاق برای مرتبط ماندن، بیانیههای هنری خلق میکنند، بهویژه با توجه به تمام امکانات موجود برای آزمایش، مواد متنوع، و فرآیندهای مختلف. موناری (۲۰۰۸) خلاقیت را بهعنوان ارتباط رویدادهای گذشته تعریف میکند؛ هر چه آزمایشهای بیشتری انجام دهیم، میتوانیم متغیرها و بیانهای بیشتری را پیشنهاد دهیم. خلاقیت نوعی «همپیوندی» یا ترکیب مفاهیم پیشین با رویکردی نوآورانه است (کوستلر، ۱۹۸۱، ص ۲).
دیزاین صندلی یک عمل خلاقانه، یک دکترین شخصی، و یک بیانیه است، چه ساده باشد و چه پیچیده. معماران و دیزاینرها همواره از تاریخ میآموزند و به دنبال روشهایی برای بهبود اشیا برای کاربران هستند. بااینحال، زمانی که خود بهعنوان خالقانی بیهمتا و کاربران خاص با نیازهای فکری، معنوی، و هنری به دنبال چیزی نوین هستند، به دیزاینهای خلاقانه نیاز دارند تا نیازهایشان را برآورده کرده و اهدافشان را محقق کنند.
در قرن بیستم، صندلیها تأثیر قابلتوجهی بر ذهنیت مردم نسبت به آینده گذاشتند (کمپبل، ۲۰۰۹). دیزاین یک فرآیند سیستماتیک است که بسته به نیاز کاربران، فرهنگ، بودجه و بازار در هر پروژه متفاوت است. تحلیل، ترکیب، ارزیابی و ارائه، وظایف مداومی هستند که به خلق و تولید دیزاین کمک میکنند. جوناسن (۲۰۰۰) دیزاین را فرآیندی چندبعدی میداند که شامل برنامهریزی، توسعه و اجرای راهحلها برای مشکلات یا نیازهاست.
بسیاری از شرکتهای دیزاین شبیه موزههای هنر و دیزاین هستند. میتوان با خرید بلیط، یک روز را به تماشای بهترین دیزاینها گذراند. انتظار میرفت که درآمد سالانه شرکتهایی مانند کارتل، نول و ویترا از فروش صندلی در سال ۲۰۲۲ بین ۱ تا ۲ میلیارد دلار باشد.
جولیو کاستلی و آنا کاستلی فرریری شرکت کارتل را در سال ۱۹۴۹ برای تولید لوازم جانبی خودرو تأسیس کردند و در سال ۱۹۶۳ تجارت خود را به سمت مبلمان خانگی گسترش دادند. آنها به دنبال خلق اشیای سبک و ارزانقیمت بودند که پلی بین فناوری و دیزاین باشند. همکاری با فیلیپ استارک منجر به تحقیقات و دیزاینهای موفقی مانند صندلیهای شفاف شد؛ از جمله صندلی «لویی گوست» در سال ۲۰۰۴ و صندلی «آقای غیرممکن» در سال ۲۰۰۷. اکنون دیزاینهای کارتل در حدود ۵۰ موزه در سراسر جهان به نمایش گذاشته میشوند (فوسو، ۲۰۲۰).
نام برجسته دیگر در دیزاین مبلمان، فلورانس شاست است که پس از همکاری با هانس نول در سال ۱۹۳۸، شرکت نول اینترنشنال را در ایست گرینویل، پنسیلوانیا تأسیس کرد. این شرکت بهعنوان عضو BeOriginal Americas، بر خلق دیزاینهایی با کیفیت میراثی، ماندگار و ارزشمند متکی است. کاتالوگ نول شامل صندلیهای مدرن مناسب برای هر سبک اتاق نشیمن است؛ چه کلاسیک باشد، پیشرو، جذاب یا غیررسمی. نول حقوق چندین دیزاین اصلی از جمله «صندلی رحم» اثر ایرو سارینن (۱۹۴۸) را در اختیار داشت.
ویلی و اریکا فِلباوم در دهه ۱۹۵۰، کارخانه ویترا را در ویل آم راین آلمان تأسیس کردند. این شرکت اولین تولیدکنندهای بود که با مجوز، صندلیهای ایمز را بهعنوان مالک فکری تولید و عرضه کرد (هرمان میلر، بدون تاریخ). ویترا همچنین حقوق تولید ۶۰ صندلی محبوب دیگر را در اختیار داشت که ایدهها، مواد و مفاهیم منحصربهفرد دیزاینرها را به نمایش میگذارند.
هزاران صندلی در طول تاریخ مبلمان ساخته شدهاند، اما تنها تعداد محدودی بهعنوان نمادهای ابدی شناخته شدهاند. ویترا با دیزاینهای خود، مشتریان و دیزاینرها را تشویق میکند تا مزایای اقتصادی، اخلاقی و زیستمحیطی محصولات اصیل را در نظر بگیرند. از همکاریهای شاخص این شرکت میتوان به صندلی «توت بوا» اثر ژان پرووه در سال ۱۹۴۱ و صندلی کلاسیک «پنتون» اثر ورنر پنتون در سال ۱۹۵۹ اشاره کرد. موزه دیزاین ویترا، یک موزه باز است که توسط معمارانی مانند آلوارو سیزا، تادائو آندو، فرانک گری، هرزوگ و دمورون، زاها حدید، نیکلاس گریمشاو، باکمینستر فولر و سانا دیزاین شده است.
هنگامی که فردی از دیزاینی در یک کاتالوگ خوشش میآید، ممکن است برای ساخت آن به خدمات یک نجار و رویهکوب با هزینهای معقول متوسل شود. اما در این فرآیند، ممکن است به هویت دیزاینر یا مسائل مربوط به حق کپیرایت توجه نکند. آیا ساخت یک نسخه کپی از یک صندلی محبوب، معادل چاپ یک میلیون نسخه از مونالیزا اثر داوینچی و فروش آن به قیمت ۱۰ دلار است؟ آیا این کار شبیه به پوشیدن لباسهای تقلبی با نام برندهای مشهور است؟
تفاوت بین یک کپی واقعی و یک صندلی تقلبی چیست؟ آیا این موضوع اخلاقی است یا مالی؟ اکثر افراد ترجیح نمیدهند ۱,۰۰۰ تا ۴,۰۰۰ دلار برای یک صندلی دیزاین شده که تحت حفاظت قوانین مالکیت معنوی و کپیرایت قرار دارد بپردازند، وقتی میتوانند صندلیای با همان دیزاین را با قیمت ۵۰۰ دلار یا کمتر خریداری کنند.
فرض کنید فردی یک نسخه کپی از یک صندلی دیزاینشده بخرد؛ در این صورت، او با این کار به ادامه تولید نسخههای جعلی کمک میکند و به خطوط تولید قانونی که هزینه قابلتوجهی برای خرید مجوز به دیزاینر میپردازند و سپس صندلیها را تولید و به فروش میرسانند، کمکی نمیکند. چنین فردی احتمالاً احساس غرور یا شادی از مالکیت یک کپی بهجای نسخه اصلی نخواهد داشت.
اگر افراد تنها به دلیل ارزانتر بودن به دنبال کپیها بودند، این مشکل بسیار کمتر نگرانکننده بود. این موضوع بهویژه زمانی اهمیت پیدا میکند که برخی از افراد ثروتمند درک نمیکنند چرا باید نسخههای اصلی را بهجای کپیهای غیرقانونی خریداری کنند؛ این موضوع نشاندهنده کمبود دانش آنها در زمینه هنر و دیزاین است.
کسبوکارها همیشه نسبت به تقلبیها و کپیها دغدغه داشتهاند. تفاوت قابلتوجهی بین جعلیها و کپیها وجود دارد، اما این دو اصطلاح اغلب برای اشاره به یک چیز به کار میروند و مرز بین آنها بهطور فزایندهای در حال محو شدن است. هر دو تا حد زیادی شبیه به کالاهای اصلی هستند، اما نمیتوان آنها را اصیل به شمار آورد.
صندلی باعث میشود که دیگر قطعات مبلمان کمتر به چشم بیایند. پاسخ به پرسش دانتو مبنی بر اینکه چرا صندلی از میز یا تختخواب اهمیت بیشتری دارد، به این صورت است: صندلی برای استفاده فردی دیزاین شده و نمیتوان آن را به اشتراک گذاشت. این ویژگی از نظر عملکردی و فرهنگی برای یک فرد، بهویژه زمانی که جنسیت مسئلهای مهم باشد، دارای اهمیت است. وقتی صندلیها و مبلها در فضاهای عمومی موجود باشند، ممکن است فرد برای خلوت و تنهایی نشستن، صندلی را ترجیح دهد.
نیمکتها و کاناپهها از برخی جهات به صندلیها شباهت دارند. اما تفاوت اساسی در این است که نیمکتها و کاناپهها برای استفاده فردی دیزاین نشدهاند و بنابراین فاقد ویژگی ایجاد فضای نشستن خصوصی هستند. صندلی با پر کردن یک فضا و غلبه بر سایر مبلمان اطراف، حس فردیت را برقرار میکند.
میز بهنوعی از صندلی متمایز است. رومیزی، پارچهای تزئینی یا طرحدار است که نام آن از میز گرفته شده و هدف آن پوشاندن سطح صاف میز است. فرد هنگام غذا خوردن بر روی صندلیهای اطراف میز ناهارخوری مینشیند؛ با این حال، صندلیهای ناهارخوری اهمیت خاصی دارند، زیرا بهعنوان «صندلیهای خجالتی» شناخته میشوند که در داخل و زیر میز پنهان شدهاند و تنها پشتی آنها قابل مشاهده است.
تختخواب نیازهای اولیه و تمایلات انسانی را برآورده میکند. قطعهای از مبلمان مستطیلشکل است که با یک تشک و چندین وسیله خواب پوشانده میشود. همچنین، استفاده از آن معمولاً به زمان کوتاهی محدود میشود؛ زمانی که فرد بیمار یا در حال خواب باشد. افزون بر این، اتاق خواب فضایی بسیار خصوصی است که ورود مهمان به آن مجاز نیست.
این پژوهش تحلیل جامعی از صندلی ارائه میدهد. مطالعات پیشین محدودیتهایی داشتهاند، بهویژه در ابعاد تاریخی، هنری و فرهنگی. همچنین، در ادبیات موجود، بحثی درباره انگیزههای دیزاینرها برای دیزاین صندلی دیده نمیشود. این مطالعه تلاش کرده است تا این خلأهای پژوهشی را پر کند و ویژگی منحصربهفرد صندلی بهعنوان یک اثر هنری را روشن سازد. برای تحلیل جامع دادهها و تضمین دقت آنها، روشهای مختلفی برای جمعآوری اطلاعات به کار گرفته شده است تا دیدگاههای متنوعی ارائه شود.
رویکردی چندجانبه برای بررسی صندلی اتخاذ شده است که شامل مرور ادبیات جامع و بازدید از موزهها برای بهدست آوردن اطلاعات زمینهای، شناسایی تحقیقات پیشین و درج عکسهایی از نمونههای تصویری برجسته بوده است. همچنین، دادههایی از گزارشها، نتایج و مواد آرشیوی جمعآوری شده است.
صندلی در طول حدود ۵۰۰۰ سال توسعه یافته است. هرچند سبک، مواد، تکنیک و مفهوم آن تغییر یافته است، اما عملکرد اساسی آن ثابت باقی مانده است (دانتو ۲۰۰۹، ۱۴۶). صندلی شیئی است که اشکال و فرمهای متنوعی را چه در فضاهای داخلی و چه خارجی در خود جای داده است. از نخستین نمونههای آن میتوان به تختهای تشریفاتی و دیزاینهای خاصی اشاره کرد که برای افراد مذهبی، پادشاهان و افراد خاص در نظر گرفته شده بودند. از اواخر قرن نوزدهم، پیشرفتهای فنی به دیزاینرهای صندلی این امکان را داد که با استفاده از مواد جدید و روشهای نوآورانه، از سنتها فاصله بگیرند.
از آن زمان، صندلی به ابزاری برای ارائه استدلالهای زیباییشناختی، اجتماعی و ایدئولوژیکی تبدیل شده است (دورمر 1993، 117). تنوع تاریخی دیزاین صندلی تا حدی به تغییر عادات مصرفی، ترجیحات در حال تحول، نیازهای اقتصادی و اخلاقی دیزاینرها، پیشرفتهای تکنولوژیکی و گرایشهای دیزاین ملی مختلف مربوط است (فیِل و فیِل 2022، 7). صندلی میتواند سبک دیزاین داخلی را تعیین کند، زیرا علاوه بر عملکرد آن، برخی از صندلیها بهعنوان آثار هنری در نظر گرفته میشوند و میتوان از زیباییشناسی آنها لذت برد. هیچ نماد قدرتمندتری از صندلی برای انتقال یک شیء از دنیای معنا به دنیای هنر وجود ندارد (دانتو 1987، 163).
صندلی ماجراجو، خلاق و منحصربهفرد است. این وسیلهای است برای نمایش وضعیت، تحصیلات، دانش، سلیقه و توانایی فرد به دیگران و متقاعد کردن خود برای اینکه لایق آن است. تعداد کمی از مطالعات به تاریخ دیزاین و فرهنگ صندلی پرداختهاند. مطالعه حاضر بر ویژگیها و کاستیهای هنری صندلی متمرکز است. رتبه، پسزمینه، هوش، سلیقه و استعداد فرد از طریق صندلی که استفاده میکند، به دیگران نمایش داده میشود. با وجود وظایف مشابه، صندلی ویژگیهای متمایزی نسبت به کاناپه، تختخواب و نیمکت دارد. صندلی هم نظریه است و هم کاربرد؛ فلسفه و عمل را در خود جای داده است. برای مطالعات دقیقتر، بهویژه در مورد صندلیهای نمادین، بهخصوص مجموعه ویترا، نیاز است. ضروری است که صندلی بهعنوان یک اثر هنری زنده در نظر گرفته شود؛ تاریخ دارد، در حال توسعه است و به حیات خود ادامه خواهد داد.