این متن ترجمه‌ای است از The Multifunctional Furniture: A Medieval Invention, Not IKEA's که در سال ۲۰۲۴ منتشر شده‌است. 

نمایشگاهی که در موزه تایسن تکامل مبلمان خانگی از قرن پانزدهم تا قرن بیستم را بررسی می‌کند در کنار  برخی از آثار، دیزاین‌هایی از شرکت چندملیتی سوئدی IKEA را به نمایش گذاشته است. 

«تولد مریم مقدس» (حدود 1520)، یک پنل اثر یان دِ بیر با نمایش فراوانی از مبلمان، به نمایش درآمده در اتاق 10 موزه تایسن-بورنمیسا.

از ابتدای زمان، انسان‌ها به دنبال پناهگاه بودند، خانه‌ای که در آن احساس امنیت و راحتی کنند. در طول تاریخ، نقاشی‌ها تغییرات در این فضاهای اساسی را به تصویر کشیده‌اند. بسیاری از شاهکارهای موزه تایسن-بورنمیسا این قلمروهای خانگی را منعکس می‌کنند. جایی که در دهه‌های اخیر، شرکت  چندملیتی و سوئدی شناخته‌شده ایکیا در عرصه مبلمان مقرون‌به‌صرفه،  در آن نقش برجسته‌ای را ایفا کرده است و در کنار این نقاشی‌ها، برخی از دیزاین‌های خود را در کنار آثار هنری موجود در موزه به نمایش گذاشته است.
به نظر می‌رسد که سوئدی‌ها بقول معروف چرخ را اختراع نکرده‌اند. در گذشته یک قطعه مبلمان چندمنظوره‌ی ِگران‌قیمت، اشرافی و سنگین قرون وسطایی ساخته‌شده با تخته‌فشرده و نامی غیرقابل‌تلفظ برای غذا خوردن، اتو کردن، کار کردن یا ذخیره وسایل در کشوهایش بکار می‌رفته است. آلمودنا کانو، مدیر دیزاین خلاقانه شرکت سوئدی و کیوریتور نمایشگاه «ایکیا و هنر خانه»، تلاش کرده است تا  این مسئله را از طریق سفری طی شش قرن، از قرن پانزدهم تا بیستم، با بررسی تکامل مفهوم خانه و دیزاین مبلمان، به نمایش بگذارد.

جزئیات از «قدیس متی انجیل‌نویس» (1748) اثر گابریل ملِسکیرشه. موزه تایسن-بورنمیسا

این نمایشگاه بر 16 اثر از مجموعه تایسن تمرکز دارد تا تغییرات در خانه‌ها و نیازهای اساسی آن‌ها در زمینه کارکرد و سازمان‌دهی فضا را نشان دهد. ما می‌بینیم که مبلمان چندمنظوره از قرن پانزدهم وجود داشته است، مانند نقاشی روبه‌رو، «سِنت متی انجیل‌نویس» (1748) اثر گابریل ملِسکیرشه که در آن میزی نمایش داده شده که هم به عنوان میز کار و هم به عنوان صندوقی برای نگهداری ابزارها استفاده می‌شده.
کانو می‌گوید «مبلمان در آن زمان نیازهای اساسی فضا و چندمنظورگی را برآورده می‌کرد. آنچه امروز در خانه به آن نیاز داریم، چندان تفاوتی با نیازهای آن زمان ندارد؛ شاید قدیس متی نیازی به ذخیره تعداد زیادی کابل نداشت، اما مفهوم چندمنظوره وجود داشت».
در دوران رنسانس، مبلمان با اشکال متقارن‌تر و خطی‌تر دیزاین می‌شد و از پارچه‌ها و سرامیک‌های پیچیده به‌عنوان عناصر تزئینی از چوب‌های عجیب و غریب استفاده می‌کردند، همان‌طور که در نقاشی «پرتره جیووانا دِلی آلبیتزی تورنابوونی» اثر دومنیکو گیرلاندایو مشاهده می‌شود. صندوق‌ها برای ذخیره وسایل، به‌عنوان میز یا حتی تختخواب در صورت قرار دادن یک تشک کوچک روی آن استفاده می‌شدند، اما همچنان سنگین و گران‌قیمت بودند و حمل‌ونقل آن‌ها دشوار بود.

زندگی در تختخواب

در نقاشی «تولد مریم مقدس» اثر یان دِ بیر، می‌توان دید که چگونه در قرن شانزدهم بخشی از زندگی خانگی حول محور تختخواب می‌چرخید، بدون هیچ مرزی بین فضاهای عمومی و خصوصی. در قرن هفدهم، با ظهور بورژوازی شهری، اتاق‌های جداگانه برای زندگی خصوصی و اجتماعی به وجود آمد و خانه به مرکز زندگی خانوادگی تبدیل شد، همان‌طور که در نقاشی «طبل‌زن نافرمان» اثر نیکولاس ماس مشاهده می‌شود.

میز چندکاره و قابل‌حمل ایکیا

در قرن هجدهم، کتابخانه‌های خصوصی به شکلی که امروز آن‌ها را تصور می‌کنیم گسترش یافتند، همان‌طور که در نقاشی «گوشه‌ای از یک کتابخانه» اثر یان یانس وان دِ هایدن مشاهده می‌شود. اتاق نشیمن به مرکز خانه تبدیل شد و محل قرار گیری مبلمانی مانند کمد کشودار یا «شیفونیه»، میز تحریر یا میزهای بازی شد، راحتی مورد توجه قرار گرفت و پایه‌های ارگونومی و مبلمان مدرن در نظر گرفته شدند، همان‌طور که در «پرتره کنتس ماریا بندتا دی سن مارتینو» اثر پومپئو باتونی دیده می‌شود.
در میانه قرن نوزدهم، مکانیزه شدن و تولید انبوه، هزینه‌ها را کاهش داد و محصولاتی مانند صندلی افسانه‌ای تونت (Thonet) متولد شدند، که اولین مبلمان قابل اسمبل بود، به‌صورت سری تولید می‌شد و حمل و مونتاژ آن آسان بود. در سبک اسکاندیناوی صندلی‌های راحتی فنردار، با روکش یا طرح کاپیتونه و محیط‌های دنج ایجاد شدند، همان‌طور که در آثار «آینه روان» اثر برت موریزو یا «میزیا گودبسکا» اثر پیر بونار قابل مشاهده است. 

خانه چرخان. پل کله. 1921. موزه تایسن-بورنمیسا

باوهاوس تلاش داشت از بهترین‌های فرآیندهای صنعتی‌سازی که در آن زمان «نفرین‌شده» تلقی می‌شد، برای دسترس‌‌پذیر کردن دیزاین بهره ببرد. خانه‌ای که توسط پل کله نقاشی شده، با عنوان «خانه چرخان»، می‌تواند نمادی از آرمان‌شهرهایی باشد که هنوز در فضاهای خانگی، «منعطف و قابل تغییر»، همچنان محقق نشده‌اند. آثار موندریان با رنگ‌های اولیه و خطوط هندسی ساده که مشابه یک اتاق است بخوبی در ترکیب با مبلمان رنگارنگ شرکت تأسیس‌شده اینگوار کامپراد قرار گرفته‌اند.

دیزاین دموکراتیک

زیرعنوان نمایشگاه، «ادای احترام به دیزاین دموکراتیک»، بر آنچه برند سوئدی (ایکیا) ادعا می‌کند از زمان تأسیس خود در سال 1943 عملی کرده است، تأکید دارد؛ «وارث روحیه عقلانی، آزاد و مدرن باوهاوس. شعاری که به «قیمت‌های مقرون‌به‌صرفه برای اکثریت مخاطبان، بدون قربانی کردن راحتی و دیزاین» مبدل شده است.

موندریان. جزئیات «ترکیب شماره 1 با قرمز و آبی». موزه تایسن-بورنمیسا

در اتاق رودن در موزه تایسن، تور با فضایی به پایان می‌رسد که دیزاین‌های نمادینی مانند کتابخانه بیلی را به نمایش می‌گذارد؛ «کتابخانه‌ای که هر پنج ثانیه یک‌بار در جایی از دنیا به فروش می‌رسد». کیوریتور نمایشگاه به این موضوع اشاره می‌کند و عملکرد، فرم، کیفیت، پایداری و قیمت پایین را به‌عنوان کلیدهای دیزاین دموکراتیک معرفی می‌کند؛ طرحی که از زمان تأسیس در سال 1943، فروشگاه‌های خود را به بیش از 31 کشور برده و 727 میلیون بازدیدکننده در سراسر جهان را جذب کرده است.

مبل کلیپان. دیزاینر: نوبورو ناکامورا. ایکیا.